تقریبا می‌توان گفت که برای همه پیش آمده که در کودکی از ما پرسیده شده که چه شغلی را دوست داریم؟ احتمالا شما هم با فکر کودکانه خود آرزوی خلبان یا دکتر شدن را در ذهن خود داشتید و هم اکنون در جایگاهی متفاوت از آنچه که می‌خواستید قرار گرفته‌اید! این تغییر مسیر ممکن است به دلیل تغییر سلیقه و نظر شما باشد و گاهی اوقات ممکن است به دلیل اجبار زندگی صورت بگیرد! اگر به هر دلیلی نتوانستید به شغل دلخواه خود برسید، طراحی مسیر شغلی به شما کمک می‌کند تا حداقل به همان حوزه کاری نزدیک شوید و با علاقه به انجام وظایفتان بپردازید. در این مقاله، قصد داریم درباره مفهوم مسیر شغلی و چگونگی طراحی آن صحبت کنیم؛ پس با ما همراه باشید.
مسیر شغلی چیست؟
این روزها کم‌تر کسی پیدا می‌شود که بتواند ادعا کند از شغل خود لذت می‌برد و با علاقه کامل وظایف خود را انجام می‌دهد! اگر هنوز شغلی برای خود انتخاب نکرده‌اید و دلتان نمی‌خواهد جزو افرادی باشید که به اجبار کاری را انجام می‌دهند، لازم است یک برنامه به نام مسیر شغلی برای رسیدن به آنچه که می‌خواهید، تدوین کنید. اگر بخواهیم به بیانی ساده این مفهوم را توضیح دهیم، می‌توان گفت: به همه شغل‌هایی که شما امتحان می‌کنید تا به شغل دلخواه خود برسید، مسیر شغلی می‌گویند.
کاری که در این برنامه انجام می‌شود این است که با مشخص کردن انواع هدف‌هایتان، حرکت به سمت آن‌ها را شروع کرده و برای رسیدن به هر یک از آن‌ها تلاش می‌کنید. نکته مهمی که باید همواره به آن دقت داشته باشید، خودداری از مشاغلی است که به هدفتان بی‌ربط بوده و تاثیری در رساندن شما به آرزوهایتان ندارد.
لازم به ذکر است که طراحی یک مسیر شغلی فقط مختص کسانی که به دنبال شغل هستند، نیست بلکه به درد افرادی که قصد تغییر شغلشان را دارند هم می‌خورد. اگر می‌خواهید شغل خود را تغییر دهید و به سراغ مورد دیگری بروید، باید در ابتدا یک هدف نهایی برای خود مشخص کرده و در راستای آن پله پله این مسیر را برنامه‌ریزی کنید. منظور از پلکانی که در این راه تعریف می‌شود، همان شغل‌هایی هستند که برای رسیدن به شغل رویایی خود باید پشت سر بگذارید. کمک دیگری که تهیه مسیر شغلی به شما می‌کند این است که از مهارت‌های موردنیاز یک شغل آگاه می‌شوید و در طول مسیر به طور کامل همه آن‌ها را فرا می‌گیرید.
اصول طراحی و ترسیم مسیر شغلی چیست؟
طراحی مسیر شغلی همواره با مشخص شدن اهداف، برنامه‌های آینده و شخصیت فرد همراه بوده و هست! توجه به موارد گفته شده، به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر به شغل موردعلاقه خود برسید. اگر می‌خواهید هرچه زودتر برنامه‌ریزی شغلی آینده خود را شروع کنید، مراحلی که در ادامه شرح می‌دهیم را گام به گام پیش ببرید.
مرحله اول: مشخص کردن تیپ شخصیتی
یکی از امور ضروری در تعیین مسیر شغلی، تشخیص تیپ شخصیتی شماست؛ چراکه با این کار نقاط قوت و ضعفتان آشکار شده و به دنبال آن، بهترین شغل متناسب با شخصیتتان مشخص می‌شود. شما می‌توانید خود را با انجام تست‌های شخصیت‌شناسی بهتر بشناسید. یک از پرکاربردترین این تست‌ها، که به گفته روانشناسان و مشاورین شغلی بسیار معتبر است، MBTI نام دارد.
مرحله دوم: تعیین اهداف شغلی
قبل از آن‌که به سراغ انتخاب شغل آینده خود بروید، لازم است تمامی علائقی که از کودکی تا به امروز داشته‌اید را بررسی کرده و آن‌ها را بهتر بشناسید. بدین ترتیب، احتمال انتخاب اشتباه به کم‌ترین حد ممکن می‌رسد. در ادامه، چند موضوع مهم که در این بخش باید به آن‌ها توجه داشته باشید را مطرح کرده‌ایم:
- خواسته شما از شغل آینده خود
- شناسایی ارزش‌های اصلی در زندگی
- شناخت کارهای لذت‌بخش و مفرح در اوقات فراغتتان
- شناخت حوزه‌های کاری که به آن‌ها علاقه دارید
- آشنایی با نقاط قوت و استعدادهای ذاتی
- انتخاب بین شغل‌های مدیریتی یا مهارتی
زمانی که به تعریف دقیقی از این موارد برسید، تقریبا می‌توان گفت که شغل موردعلاقه شما هم مشخص شده است. این‌گونه تصمیم‌گیری برای طراحی مسیر پیش رو هم راحت‌تر شده و شما به هدف خود نزدیک و نزدیک‌تر خواهید شد. فراموش نکنید که در بررسی‌ها و تحقیقات این مرحله، همواره نگاهی هم به اطلاعات مرحله نخست داشته باشید تا شغلی که انتخاب می‌کنید در نهایت با روحیه شما سازگار باشد.
مرحله سوم: برنامه‌ریزی برای ۵ و ۱۰ سال آینده
تا این قسمت از طراحی مسیر شغلی تلاش کردیم تا گزینه‌های پیش روی شما را محدود کنیم تا راحت‌تر بتوانید تصمیم بگیرید. در مرحله سوم لازم است با انجام تحقیقات، مشخصات افراد موفق حوزه کاری خود و اطلاعاتی راجع به کارهایی که در طول ۵ تا ۱۰ سال انجام داده‌اند تا به هدف خود برسند را به دست آورید. به بیانی بهتر، برای رسیدن به نتایج اثربخش در این گام، به سراغ مطالبی بروید که اطلاعاتی درمورد موفقیت‌های شغلی آنان در بازه زمانی ۵ تا ۱۰ سال به شما می‌دهند.
پس از به دست آوردن این دیتا، شما هم کارهایی مانند افراد الگوی خود را شبیه‌سازی کنید و برای تک تک مراحل موفقیت شغلی خود برنامه بریزید. مثلا می‌توانید در یک دوره آموزشی برای تکمیل مهارت‌های خود شرکت کنید و یا ممکن است نیاز به کارآموزی در یک مجموعه داشته باشید. همین روند را ادامه دهید تا یک برنامه ۵ ساله تا ۱۰ ساله ایجاد شود و برمبنای آن شروع به حرکت کنید. فراموش نکنید که در پیمودن این مسیر، داشتن انتظارات غیرمنطقی از خود، نه تنها شما را به موفقیت نمی‌رساند، بلکه باعث خستگی زودهنگام و دلسرد شدن نیز می‌شود.
مرحله چهارم: به دست آوردن مهارت‌های لازم
در گام چهارم لازم است مهارت‌ها و دانش موردنیازی که برای پیمودن پله‌های اولیه مسیر شغلی لازم دارید را بشناسید و با آنچه که امروز می‌دانید، قیاس کنید. اگر به هر دلیلی از رسیدن به جایگاه موردنظرتان بازماندید و مهارت‌های کافی برای پشت سر گذاشتن پله اول را نداشتید، تلاش کنید تا از طرق مختلف آن مهارت را فرابگیرید. خوشبختانه امروزه برای یادگیری مهارت‌های مختلف، منابع گوناگونی مانند دوره‌های حضوری و مجازی، کتاب‌ها، کلیپ‌های اینترنتی و… در دسترس است.
اگر شغل موردعلاقه شما جزو مشاغل پرطرفدار جامعه محسوب می‌شود و برای رسیدن به آن رقابت شدیدی وجود دارد، بهتر است علاوه بر مهارت موردنیاز، سایر مهارت‌های مکمل را هم به دست آورید تا یک سر و گردن از رقبای خود بالاتر باشید و شانس بیشتر برای دستیابی به جایگاه شغلی داشته باشید.
مرحله پنج: تهیه رزومه
پس از آن‌که احساس کردید مهارت‌های لازم برای جایگاه شغلی موردنظرتان را به دست آوردید، نوبت به آن می‌رسد تا اقدام به تدوین رزومه خود نمایید. لازم به ذکر است که در رزومه باید درمورد تمامی مهارت‌ها، سطح تحصیلات، توانایی‌ها، دوره‌هایی که تا به حال شرکت کرده‌اید و سابقه کاری خود صحبت کنید. البته از غلو و بزرگ‌نمایی خودداری کنید و کاملا صادقانه همان چیزی را که در توانتان است، بازگو نمایید.
عوامل مهم طراحی مسیر شغلی
تصور کنید که تا به اینجا توانستید یک برنامه کامل برای شغل آینده خود تهیه کنید. در این مسیر ممکن است اشتباهاتی رخ دهد و پیش‌بینی‌های شما غلط از آب درآید! به عنوان مثال، ممکن است یک روز که از سر کار به خانه بازمی‌گردید، به این نتیجه برسید که این کار همان شغل دلخواهتان نبوده و برای انتخاب آن عجله کرده‌اید! این‌گونه تمامی مسیری که پشت سر گذاشتید و مهارت‌هایی که تا آن نقطه آموخته‌اید، بی‌فایده است و برای یک شغل جدید باید تمام این راه‌ها را دوباره طی کنید! مسلما برای هرکسی شروع کردن از نقطه صفر سخت و حتی غیرممکن است. به همین دلیل در این بخش چند فاکتور و اصل مهم که از هدر رفتن وقت و انرژی شما جلوگیری می‌کند را توضیح خواهیم داد.
مشخص کردن دقیق هدف
متاسفانه امروزه به دلیل دشوار شدن شرایط زندگی، اکثر افراد زمان ورود به هر شغلی، فقط به فکر کسب درآمد و رفع نیازهای اولیه خود مانند خوراک، پوشاک، مسکن و امثالهم هستند. این نوع انتخاب شغل، معمولا از روی اجبار صورت گرفته و بدون هیچ علاقه و شناختی انجام می‌شود. واضح است که نتیجه چنین انتخاب‌هایی، چیزی جز افسردگی و عدم رضایت شغلی نیست و درنهایت نه تنها به پیشرفت چندانی در آن نمی‌رسند، بلکه یک روز تصمیم به رها کردن آن خواهند گرفت.
اگر می‌خواهید شما هم قربانی انتخاب اشتباه نشوید و عمر خود را با بی‌رضایتی و تلخ‌کامی سپری نکنید، لازم است که به طور دقیق آرزوی خود را مجسم نمایید. پس از آن راه‌های رسیدن به آن را با تعیین اهداف کوچک هموار سازید. البته شغل رویایی شما باید یک انتخاب منطقی باشد تا بتوانید به آن دست پیدا کنید و صرفا از روی احساسات انتخاب نشده باشد.
خودتان را بشناسید
شناخت دقیق خود و شخصیتتان به شما کمک می‌کند تا با تک تک ویژگی‌ها و نقاط ضعف و قوتتان آشنا شوید. این‌گونه می‌توانید بفهمید که آیا شما مثلا به درد نشستن پشت سیستم و ساعت‌ها کار کردن در سکوت می‌خورید و یا نیاز به شغل پرهیجان‌تری دارید؟ بنابراین برای لذت بردن از شغلتان، بهتر است با روحیات و سلیقه خود آشنا باشید. علاوه بر این دو مورد، تلاش برای شبکه‌سازی قوی و تقویت ویژگی مسئولیت‌پذیری به طراحی هرچه بهتر مسیر شغلی و طی کردن آن کمک می‌کند.
انواع مسیر شغلی در دستیابی به شغل موردنظر
آشنایی با انواع مسیر شغلی می‌تواند در رسیدن به شغل رویایی بسیار مثمرثمر باشد.
مسیر شغلی با محوریت دانش
در این نوع از مشاغل فرد با بهره‌مندی از دانش کسب شده در دانشگاه یا دوره‌های مختلف، کار خود را آغاز می‌کند. در این دسته‌بندی محوریت اصلی دانش بوده و فرد به واسطه دانش خود به دیگران در زمینه‌های مختلف کمک می‌کند. برخی از مهم‌ترین مشاغل با محوریت دانش شامل امور مالی، پزشکی، مهندسی و حقوق است.
مسیر شغلی با محوریت مهارت
در این دسته‌بندی، شغل فرد رابطه تنگاتنگی با مهارت آن دارد. در مشاغل مهارت محور افراد در حال سرویس دهی خدمات هستند. مکانیک، باغبان، آشپز، لوله‌کش و موارد این چنینی مثال‌هایی از مشاغل مهارت محور است. برای برخی از افراد ممکن است این سوال ایجاد شود که شغل برنامه‌نویسی در کدام دسته قرار می‌گیرد؟ در انجام این شغل علاوه‌بر دانش، وجود مهارت نیز لازم است بنابراین شامل کدام نوع مسیر شغلی می‌شود؟ در امر دسته‌بندی انواع مسیرهای شغلی، فرآیندی که دارای جنبه‌ی پر رنگ‌تری بوده تعیین کننده جایگاه شغل در دسته است. در فعالیت برنامه‌بنویسی دانش و اطلاعات فرد بسیار پر رنگ‌تر بوده و به‌طبع در دسته دانش محور قرار می‌گیرد.
استارتاپ
یکی دیگر از انواع مسیرهای شغلی، استارتاپ‌ها هستند. در این نوع دسته‌بندی فرد با راه‌اندازی یک کسب‌وکار اقدام به ارائه محصولات یا خدمات می‌کند. وجود چالش‌های مختلف در این مسیر سبب شده تا فرد برای گذر از آن‌ها به دانش و مهارت نیاز داشته باشد. هم‌چنین وجود استراتژی می‌تواند سبب پیشی گرفتن از رقبا شود.
فریلنسینگ
در این دسته‌بندی مسیرشغلی فرد با فروش مهارت یا دانش خود کسب درآمد می‌کند. در واقع فرد با دارا بودن دانش و مهارت لازم در موضوعی خاص می‌تواند درآمد کسب کند. برای مثال به جای آن که فرد در یک شرکت به‌عنوان برنامه‌نویس استخدام شود، به‌صورت فریلنسری و دور از شرکت مشغول به کار می‌شود.
انتخاب مسیر شغلی مناسب
بسیاری از نوجوانان و جوانان با این چالش مواجه هستند که بهترین مسیر َشغلی برای آن‌ها کدام است. در تعیین و انتخاب مسیر شغلی مناسب موارد بسیاری دخیل است که مهم‌ترین آن‌ها میزان تحصیلات و سطح دانش، سطح مهارت‌های فنی و عملی، بکارگیری خلاقیت و نوآوری و موارد این چنینی است. هرکدام از این موارد باید ارزیابی شود و براساس علایق فرد اقدام به انتخاب مسیر شغلی مناسب کرد. میزان رضایت و علاقه فرد نسبت به شغل انتخابی بسیار مهم است و البته نباید از دانش و مهارت لازمه برای انجام آن شغل نیز غافل شد.
جمع بندی
همان‌طور که می‌دانید، یکی از مهم‌ترین قسمت‌های زندگی هر فردی شغل او است. درواقع اکثر افراد بخش زیادی از روز خود را مشغول انجام وظایف شغلیشان هستند. به همین دلیل انتخاب شغل، یکی از مهم‌ترین انتخاب‌های زندگی یک انسان است و می‌تواند درآینده خوشبختی یا بدبختی او را رقم بزند. در این مقاله، سعی کردیم به شما کمک کنیم تا به دید روشنی از مسیر شغلی و چگونگی طراحی آن برای رسیدن به شغل موردعلاقه‌تان برسید.
پیشنهاد ویژه: واژه نامه تخصصی منابع انسانی