هوش هیجانی چیست؟ابعاد و ویژگی‏‌های هوش هیجانی

آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده‎‌اید که عامل اصلی موفقیت انسان در ابعاد مختلف زندگی‎اش چیست؟ بسیاری از افراد در پاسخ به این سؤال، IQ یا همان بهره هوشی را مهم‌‎ترین عامل دانسته و تصور می‎کنند این افراد دارای بهره هوشی بالا هستند که همیشه و در همه جا موفق‎‌اند.

باید از این دسته افراد پرسید آیا می‎دانید هوش هیجانی چیست و برخورداری از آن، چه تغییرات مثبتی در زندگی ایجاد می‎کند؟ در واقع، تکیه به یک عامل برای ارزیابی میزان موفقیت افراد شناخته شده مانند رهبران بزرگ دنیا، کاری اشتباه است. این در حالی است که همان افراد برجسته و موفق، دارای دانشی پنهان هستند. دانشی عمیق به نام خویشتن‎داری، خرد، توانایی ارتباط با سایر افراد و…

در این مقاله از اچ آر سرویس، قصد داریم بیشتر راجع به هوش هیجانی یا EQ صحبت کرده و به ویژگی‏‌های اصلی آن بپردازیم. بنابراین، تا انتها همراه ما باشید و با ویژگی‎‌های بارز افراد دارای هوش هیجانی بالا آشنا شوبد.

هوش هیجانی (Emotional intelligence) چیست؟

• هوش عاطفی
• هوش احساسی
• EI مخفف عبارت Emotional intelligence
• EQ مخفف عبارت Emotional Quotient

همه اسامی گفته شده در بالا، نام‌‏هایی است که برای هوش هیجانی استفاده می‎‌شود و بهتر است با آن‎‌‌ها آشنا باشید.

باز می‎گردیم به موضوع اصلی مقاله و این که هوش هیجانی چیست؟ هوش عاطفی، به توانایی فرد در شناخت، ابراز، مدیریت و کنترل احساساتش اشاره دارد که خوشبختانه این هوش قابل تقویت و افزایش می‏‌باشد.

البته در تعریف این نوع از هوش، یک جمله بسیار پراهمیت ذکر نشده و آن‏ هم این است که “بخش قابل توجهی از هوش عاطفی، مربوط به توانایی درک، تحلیل و پاسخگویی به احساسات سایرین است.”

مدیر مجموعه خود را در نظر بگیرید. او فردی مقتدر، منظم، دقیق، متعهد و متخصص است. اما هیچ گاه متوجه حال بد کارمندانش نمی‎شود. هیچ وقت نمی‏تواند درک کند که یکی از کارمندان در اواسط یک روز کاری به دلیل فشارهای مختلف روانی، دیگر توانایی کار کردن نداشته باشد.

او، علیرغم تمام توانایی‏‌ها و موفقیت‏‌های کسب شده‎‌اش از هوش عاطفی پایینی برخوردار است و همین امر در طولانی مدت منجر به شکست‏‌های متعدد او خواهد شد. از این رو، تعداد زیادی از کارشناسان و روانشناسان معتقدند که EQ نسبت به IQ نقش پررنگ‎تری در موفقیت افراد دارد.

هوش هیجانی و هوش شناختی (IQ)چه تفاوت‏‌هایی دارند؟

هوش شناختی یا همان آی کیو معروف خودمان، شامل مؤلفه‌‏هایی همچون استدلال منطقی، توانایی ذخیره سازی اطلاعات، میزان توانمندی در بازیابی و به خاطر آوردن اطلاعات و در نهایت، مهارت‌‏های تحلیلی است.

در مقابل، هوش عاطفی، از چندین مؤلفه متعدد تشکیل شده است. مثلا در بخش خودآگاهی، میزان اعتماد به نفس فرد بررسی می‎شود. در قسمت خودانگیختگی، میزان انگیزه، خوش بینی و تعهد فرد دارای اهمیت است و یا در بخش مهارت‏‌های اجتماعی مواردی همچون توانایی برقراری ارتباط با سایرین، مدیریت تعارضات، همکاری و… ارزیابی خواهند شد.

ابعاد هوش هیجانی

همانطور که پیش از این اشاره کردیم، هوش عاطفی دارای ابعاد گسترده‎‎‌ای است که در ادامه به هر یک از آن‏‌ها می‎پردازیم.

خودآگاهی(Self-awareness)

شاید بتوانیم بگوییم که ابتدایی‌‏ترین بعد EQ، خودآگاهی است. چرا که خودآگاهی باعث می‏شود ما ابتدا نسبت به احساسات و هیجاناتمان آگاهی داشته و از این طریق بتوانیم رفتاری متواضعانه‌‏تر داشته باشیم. این رفتار متواضعانه نیز ابتدا نسبت به خودمان و سپس نسبت به دیگران ایجاد خواهد شد.

به عبارت دیگر، اگر فردی به خودآگاهی دست یابد، نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کرده و از این طریق، ارتباط بهتری با خود و جهان پیرامومنش برقرار خواهد کرد.

خودتنظیمی(Self-regulation)

خودتنظیمی باعث می‎شود تا فرد به گونه‌‏ای کاملا مؤثر بر خود کنترل داشته باشد. یعنی ارزش‏ه‌ای افراد دیگر را به رسمیت شناخته و به آن‏‌ها حمله نکند، تصممیات عجولانه نگیرد، متعهد باشد و در نهایت، مسئولیت اعمال خود را بر عهده گیرد.

انگیزه(Motivation)

به افرادی که دارای انگیزه‌‏هایی قوی هستند، افراد خودانگیخته نیز می‏‌گویند. اینها قادرند که با انگیزه سرشار به سمت اهداف‎شان گام برداشته و در همین مسیر، فعالیت‌‏های مفیدی انجام دهند. این افراد، می‎دانند که انگیزه، درست مانند بنزین ماشین است. هرگاه که به پایان می‏رسد، باید با خلاقیت و هدفمندی دوباره آن را شارژ کنند تا توسط آن به اهداف مورد نظر خود دست یابند.

همدلی(Empathy)

بعد دیگر هوش هیجانی همدلی است. همدلی، توانایی قرار دادن خود در موقعیت فردی دیگر است. به نحوی که بتوان او را به درستی درک کرده و احساساتش را به رسمیت شناخت. این ویژگی یکی از مهم‎ترین عوامل محبوبیت و شهرت افراد موفق محسوب می‎شود.

چرا که آن‏‌ها ضمن پایبندی به اصول و چارچوب‏‌های شخصی‎شان، به راحتی قادرند موقعیت‏‌های ناگوار پیش آمده، احساسات و هیجانات اطرافیان خود را درک کرده و در کنار آن‏‌ها باشند حتی اگر نتوانند به این افراد کمک خاصی برسانند.

مهارت‌های اجتماعی(Social skills)

مهارت‏‌های اجتماعی به افراد اجازه می‎دهد که علیرغم برقراری روابط دوستانه و مثبت با دیگران، تعارضات و یا اختلافات موجود در روابط خود را به درستی مدیریت کنند. این امر باعث می‎شود آن‏‌ها نسبت به اتفاقات و احوال جامعه خود بی خیال نباشند، منفعلانه عمل نکرده و برای بهتر شدن اوضاع پیرامون خود تلاش کرده و الگوی سایرین در این زمینه باشند.

نشانه‎‌‌های افراد دارای هوش هیجانی چیست؟

همه ما بشدت علاقمند هستیم که بدانیم افراد موفق و پردستاورد چگونه زندگی می‏کنند. آن‏ها هوش هیجانی بالای خود را چطور تقویت کرده و چگونه به جایگاه فعلی خود را بدست آورده‌‎اند. در ادامه قصد داریم کمی راجع به افراد دارای EQ بالا و ویژگی‎‌هایشان صحبت کنیم.

همچنان تا انتها همراه ما در اچ آر سرویس باشید.

مدیریت صحیح هیجانات و احساسات

افراد با EQ بالا، درست مثل تمام انسان‏های دیگر خشم، غم، افسردگی، کلافگی و سایر احساسات را تجربه می‏کنند. تنها تفاوت آن‌‏ها با سایرین در این است که می‏توانند مدیریت احساسات و هیجانات خود را به دستی در دست داشته باشند.

در واقع هنگام خشمگین شدن، از آسیب رساندن چه در کلام و چه آسیب جسمی به سایرین خودداری می‏کنند و می‎دانند که در زمان به اوج رسیدن هیجانات، چگونه خود را کنترل کنند.

توقف کرده و می‌‎‌اندیشند

آن‏ها پیش از تصمیم گیری، کمی مکث کرده و به تمام ابعاد تصمیمات خود می‌‎اندیشند. تمام جوانب کار را بررسی کرده و سپس دست به اقدام می‏زنند. پیش از صحبت کردن و یا عکس العمل نشان دادن نسبت به رفتار دیگران نیز توقفی کوتاه دارند. افراد دارای هوش هیجانی بالا، با تمرین فراوان می‏توانند از انجام کارهای عجولانه به خوبی دوری کنند و این یکی از رموز موفقیت آن‏‌ها است.

با آغوش باز به استقبال انتقاد می‏روند

هیچ می‎دانستید که اشخاص دارای EQ بالا، علیرغم تفکر اغلب افراد، انتقاد را موقعیت مناسبی برای یادگیری می‏‌دانند؟ آن‏ها هنگامی که با انتقادات دیگران مواجه می‏شوند، تلاش می‏کنند تا به این سؤال پاسخ دهند: “چطور انتقاد این فرد باعث می‏شود نسخه بهتری از خودم را بسازم؟”

به عبارت دیگر، آن‏‌ها می‏دانند که بی توجهی و یا حمله به دیگران در زمانی که با یک انتقاد روبرو شده‌‏اند؛ به هیچ عنوان صحیح نبوده و باید چیزی را در خود تغییر دهند که دیگر با اینگونه بازخوردهای منفی مواجه نشوند.

نحوه همدلی با دیگران را می‎دانند

همانطور که در قسمت مربوط به ابعاد هوش هیجانی گفتیم، همدلی عبارت است از درک صحیح افکار و احساسات دیگران و قرار دادن خود در موقعیت آنان. افراد دارای هوش هیجانی بالا، به خوبی می‏توانند مسائل را از دریچه نگاه دیگران ببینند، سایرین را درک کرده و تا حد امکان آن‏‌ها را همراهی کنند. این امر باعث می‎شود تا سطح کیفیت زندگی خود و اطرافیان‎شان افزایش یابد.

از عذرخواهی کردن فراری نیستند

این هوش هیجانی است که باعث می‎شود در مقابل کارهای اشتباه خود از سایرین عذرخواهی کرده و دست از غرور بیجا بکشیم. گفتن کلماتی مانند ببخشید، اشتباه کردم، متأسفم و امثال آن، نشان دهنده قدتمندی و شجاعت بوده و قدرت سازگاری بیشتری را به افراد می‏بخشد.

 اهل قدردانی هستند

قدردانی از زحمات و الطاف دیگران، درست مثل عذرخواهی از آن‏ها کاری دشوار است. چرا که همه به صورت ناخودآگاه در برابر اینگونه کارهای مثبت، مقاومت کرده و از کنار آن آن عبور می‏کنیم.

افراد با EQ بالا، می‏دانند که تشکر کردن از دیگران باعث افزایش اعتماد به نفس طرف مقابل خواهد شد. در نتیجه اگر بتوانیم اعتماد به نفس کسی را افزایش دهیم؛ او نه تنها کارهایش را با کیفیت بیشتری انجام می‎دهد بلکه روابط بهتری را تجربه خواهد کرد.

به دیگران کمک می‎کنند

اگر می‏خواهید هوش هیجانی خود را تقویت کنید، بهتر است یاد بگیرید که به دیگران کمک کنید. در واقع همراهی کردن و کمک رساندن به دیگران علاوه بر اثرات بسیار مثبتی که بر روان دارد، باعث می‎شود میزان همبستگی شما با سایر اشخاص نیز افزایش یابد.

در پایان

در این مطلب از اچ آر سرویس، ضمن توضیح راجع به مفهوم هوش هیجانی (EQ) به این موضوع اشاره کردیم که افراد موفق نظیر رهبران، مدیران و متخصصان حوزه‌‏های مختلف شغلی، تحصیلی و امثال آن‌‏ها دارای وجه تشابهی به نام “هوش هیجانی بالا” هستند.

همانطور که گفتیم بهره هوشی یا IQ برای کسب موفقیت ضروری است اما همه چیز نیست. در واقع بدون داشتن هوش هیجانی نمی‏توان روابطی دوستانه داشت و این امر منجر به کاهش سطح کیفی زندگی افراد خواهد شد.

آیا تا بحال از آزمون‏‌های سنجش میزان هوش هیجانی استفاده کرده‏اید؟ آیا در این زمینه خود را باهوش می‌‏دانید؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمند خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارید.