اگر بخواهیم راجع به این موضوع صحبت کنیم که مهارت حل مسئله جیست؟ ابتدا بایستی به این مورد مهم اشاره کنیم که توانایی حل مسئله، یکی از انواع مهارت های نرم محسوب شده و جزء ضروریترین مهارتهایی است که همه ما در تمام ابعاد زندگی به ویژه در محیط کار، به آن نیاز داریم. جالب اینجا است که اکثر افراد اذعان میکنند؛ توانایی حل مسائل ریز و درشت زندگی خود را دارند. اما در واقعیت، این تنها یک ادعا است و بسیاری از ما، درک صحیحی از مسئله و روشهای حل آن نداریم. واضح است که این مهارت، برای پیشرفت و موفقیت در ابعاد مختلف زندگی ضروری است اما چطور باید از آن استفاده کرد؟
پیش از پرداختن به موضوع اصلی مقاله، لازم است به این نکته اشاره کنیم که هدف از حل مسئله این است که ما با اطرافیان، همکاران، مشتریان، دوستان و به طور کلی تمام افرادی که با آنها در ارتباط هستیم، صلح و سازگاری بیشتری را تجربه کرده و در شرایط دشوار، درستترین تصمیمات ممکن را اتخاذ کنیم. تا انتهای این مقاله از اچ آر سرویس همراه باشید تا با مفهوم مهارت حل مسئله، ضرورت و راه‌های تقویت آن بیشتر آشنا شوید.
حل مسئله (Problem-Solving) چیست؟
برای درک بهتر مهارت حل مسئله، ابتدا باید تعریفی دقیق از مسأله داشته باشیم.
تعریف مسئله
بگذارید با یک مثال، مسئله را توضیح دهیم. تصور کنید مدیر یک شرکت کوچک هستید که اخیرا متوجه شدید کارمندانتان از کار در شرکت شما ناراضیاند. از این رو، به دنبال تأمین رضایت آنها هستید اما نمیدانید که چه کارهایی باید انجام دهید؟
در مثال بالا، شما وضعیت فعلی خود را میشناسید (نارضایتی کارمندان) و میدانید که هدف یا وضعیت مطلوب موردنظرتان چیست. (تأمین رضایت کارمندان) اما نمیدانید که چطور از وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب خود برسید و اینجا است که با مسألهای به نام تأمین رضایت کارمندان مواجه خواهید میشوید.
در واقع، شناسایی مسأله، اولین و اساسیترین گامی است که برای حل هر نوع مسألهای باید بردارید و واضح است که این مرحله، تا حدودی دشوار است.
تعریف حل مسئله
مهارت و توانایی حل مسئله، در واقع یک مهارت نرم محسوب می‌شود. مهارت حل مسئله مجموعهای از کارهای مختلف همچون شناسایی مسئله، استفاده از منطق و قدرت تحلیل، جمع آوری اطلاعات لازم برای دستیابی به راهکار مناسب، مقایسه راهکارهای موجود و در نهایت، انتخاب بهترین گزینه برای روبرو شدن با مسئله، میباشد.
ضرورت مهارت حل مسئله و اهمیت آن در زندگی
همانطور که اشاره کردیم، مواجهه با مسائل متعدد، چیزی است که برای همه ما اتفاق میافتد و حتی ممکن است در یک روز با چندین مسئله سخت و پیچیده روبرو شویم. چنانکه، هیچ انرژی و توانی برای شناخت و حل آن نداشته و تصمیمات نامناسبی اتخاذ کنیم.
بنابراین، برخورداری از توانایی حل مسئله، مزیتهای فراوانی برایتان دارد که در ادامه به چند نمونه از آنها اشاره میکنیم.
برجسته شدن نسبت به سایرین
اگر جزء افرادی باشید که برای برخورد با مسائل آموزش دیدهاید و در مواقع سخت، به خوبی، گره از مشکلات موجود باز میکنید، به تدریج، به فردی برچسته و متمایز از سایرین تبدیل خواهید شد. تصور کنید در محیط کار بتوانید این توانمندی را از خود بروز دهید؛ اینجا است مورد قدردانی و تشویق فراوان قرار میگیرید.
غلبه بر چالشها
در صورتیکه این مهارت را در خود تقویت کنید، در مقابل موانع موجود متوقف نخواهید شد و با استفاده از دانش، تجربه و همینطور مشورت با دیگران، بر چالشهای بزرگ غلبه خواهید کرد. این امر مستلزم کسب دانش و افزایش مهارت در این حوزه است.
راه‌های تقویت و بهبود حل مسئله
توانایی حل مسائل زندگی، چیزی پیچیده، عجیب و غریب و دور از ذهن نیست. بلکه با گسترش آگاهی و آموختن روشهای ساده برای بهبود این مهارت، به سرعت میتوان آن را در خود تقویت کرده و کیفیت زندگی را افزایش داد. در ادامه خواهیم گفت که چطور این مهارت پراهمیت را تقویت کنید. همچنان همراه ما باشید.
شما، بخشی از مشکل پیش رو نیستید
به خودتان باور داشه باشید و به هیچ وجه، مشکل موجود را بخشی از خودتان ندانید. شما در حل این مسئله و تمام مسائل دیگر زندگی توانمند هستید در صورتی که آن را از خودتان جدا کرده و بخواهید که مرتفعش کنید.
مسأله را به اجزاء کوچک تقسیم کنید
تحلیل یک مسأله بزرگ، امری دشوار، زمان بر و بعضا پیچیده است که احتمال دارد از پس آن برنیایید. بنابراین، توصیه میکنیم پس از شناخت مسأله، آن را به اجزاء کوچک‌تر تقسیم کنید تا انرژی و انگیزه بیشتری برای حل آن بدست آورید.
در همان مثال نارضایتی کارمندان، کافی است دلیل نارضایتی کارکنان را در قسمتهای کوچک‌تری همچون دستمزد، محیط کاری نامناسب، روشهای مدیریتی اشتباه و… بررسی کنید. به این شکل، قدم به قدم پیش رفته و مسأله را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار میدهید. این کار، نتیجه فوق العاده مثبتی در رفع مسائل موجود دارد.
علت اصلی را با تحقیق کردن، کشف کنید
مادامی که نتوانید دلیل یا دلایل اصلی را تشخیص دهید، در حل مسأله نیز ناکام خواهید بود. در واقع، اگر دلیل و چرایی وجود یک مسأله را بدست آورید، تا حد بسیار زیادی به راه حل نزدیک خواهید شد و این امکان ندارد مگر با تحقیق فراوان و جمع آوری اطلاعات کافی.
افزایش اعتماد به نفس
احتمالا افراد زیادی را دیدهاید که هنگام مواجهه با مشکلات، به جای تمرکز بر پیدا کردن راه حل مناسب، درگیر استرس، نگرانی و تنشهای فراوان میشوند. اگر بتوانید این مهارت را در خود بهبود ببخشید، اعتماد به نفستان نیز به سطح قابل قبولی رسیده و دیگر مانند افراد نگران و مشوش، وقت خود را صرف تردیدها، ابهامات و نگرانیها نخواهید کرد.
از دیگران کمک بگیرید
لطفا اصرار نداشته باشید که به تنهایی از پس مشکلات برمیآیید. همه ما به کمک، راهنمایی و همفکری دیگران نیازمندیم. این در حالی است که کمک گرفتن از سایرین باعث صرفه جویی در وقت و انرژی شده و از طرفی، شما را سریعتر به هدفتان خواهد رساند.
دانش فنی خود را افزایش دهید
هرچقدر دانش بیشتری داشته باشید، حل مسئله نیز کاری راحتتر خواهد بود. این مورد، به ویژه در محیطهای کاری، بسیار کارساز است. زیرا هر چقدر دانش تخصصی و فنیتان بیشتر باشد، مسائل موجود را سریعتر حل میکنید. دستگاهی را درنظر بگیرید که دچار خرابی شده و از میان دهها مهندس، تنها یک نفر قادر به تعمیر آن است. آن فرد همان کسی است که دستگاه و طرز کارش را به خوبی میشناسد!
از قبل، خود را برای روبرو شدن با مسائل آماده کنید
تمرین کردن، یکی از ابزارهای بسیار کاربردی برای تقویت مهارت حل مسئله به شمار میآید. به این صورت که پیش از مواجهه با مسائل گوناگون، خود را در چالشهای مختلف تصور کنید. از طریق چه راههایی به حل مشکل میپردازید؟ با این روش، متوجه میشوید که آیا راهکارهای شما قابل اجرا هستند یا خیر؟
مثلا در قسمت فروش یک شرکت مشغول به فعالیت هستید و احتمال میدهید هر آن، با یک مشتری خشمگین روبرو شوید. اینجا است که باید سناریوی از پیش تعیین شدهای در دست داشته باشید تا در زمان مواجهه با یک مشتری عصبانی، اعتماد به نفس خود را از دست ندهید و با خونسردی و در عین حال احترام کامل، با این فرد روبرو شوید.
تمرکز خود را بر حل مسئله بگذارید
جالب است بدانید که دانشمندان حوزه علوم اعصاب پس از تحقیقات فراوان به این موضوع پی بردهاند که تمرکز بر مشکل، باعث ناتوانی مغز شده و عملا به راه حلی مناسب، دست نخواهید یافت. دلیل این امر این است که با تمرکز بر مشکل، در واقع بر جنبههای منفی قضیه تمرکز میکنید که منجر به کاهش کارایی مغز می‌شود.
در مقابل، اگر به جای پرسیدن مداوم سؤالاتی مانند “چه کسی مقصر است؟” و یا “چه اشتباهی مرتکب شدم” آرامش خود را حفظ کرده و بر راه حل متمرکز شوید. با این شیوه، توجه خود را از افکار منفی به سمت افکار سازنده سوق میدهید.
از تکنیک ۵ چرا استفاده کنید
این تکنیک، یک روش فوق العاده ساده و آسان برای شناخت ریشهها و دلایل اصلی مشکلات است. در اینجا کافی است با ۵ بار پرسیدن سؤال “چرا” خودتان را به چالش بکشید و به عمق دلایل ایجاد مسائل نفوذ کنید.
مثال: من هر روز در محل کارم خستهام و احساس خوبی از این بابت ندارم.
بنابراین مشکل شما، خستگی همیشگی در محل کار است که با ۵ چرا به ریشه آن دست مییابیم.
- چرا در محل کارم خستهام؟ چون من انرژی لازم برای کار کردن را ندارم و میخواهم هیچ کاری نکنم.
- چرا دوست ندارم هیچ کاری انجام دهم؟ چون احساس افسردگی دارم.
- چرا احساس افسردگی دارم؟ چون مدتی است که در محل کارم مدام از سمت مدیرم مورد مؤاخذه و سرزنش قرار میگیرم.
- چرا از سمت مدیر مدام مؤاخذه میشوم؟ چون هنوز کار با نرم افزار اکسل و ورد را یاد نگرفتهام.
- چرا کار با نرم افزارهای ضروری اکسل و ورد را نیاموختهام؟ چون هیچ علاقهای به کار با این دو نرم افزار ندارم.
به همین راحتی، متوجه شدید که مشکل شما خستگی، سرزنش مدیر و یا محیط کارتان نیست، در واقع مسأله اصلی شما، علاقه نداشتن به کاری است که هر روز علیرغم میل باطنی خود آن را انجام میدهید.
در پایان
در این مقاله از اچ آر سرویس، گفتیم که مهارت حل مسئله چیست، چرا باید این مهارت را بیاموزیم و چطور میتوانیم این توانایی را در خود تقویت کنیم. برای بهبود این توانایی، ۸ راهکار ساده اما کاربردی را معرفی کرده و در انتها به روش جذاب ۵ چرا نیز، اشاره کردیم.
شما برای مواجهه و حل مسائل زندگی خود از چه روشها و تکنیکهایی استفاده میکنید؟ تجربیات ارزشمند خود را با ما به اشتراک بگذارید.