همانطور که میدانید در دنیای مدیریت و رهبری، روش های بسیار متنوع و گسترده ای برای ارزیابی عملکرد کارکنان وجود دارد. برخی از این روش ها مانند ارزیابی عملکرد ۳۶۰ درجه که رفتار اعضاء یک تیم را به طور دقیق مورد بررسی قرار میدهد؛ از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
ارزیابی عملکرد ۳۶۰ درجه، یک سازوکار بسیار مناسب سازمانی است که توسط آن میتوان از زوایای مختلف، بازخوردهای گوناگونی را دریافت کرد. این بازخوردها، میتواند شامل نظرات خود فرد، همکار، مدیر، سرپرست و مشتری باشد. به طوریکه میتوان با استفاده از این شیوه ارزیابی، همه جوانب حتی زوایای پنهان عملکرد افراد را تحت نظر داشت.
البته به توصیه کارشناسان حوزه منابع انسانی و صاحب نظران این حیطه، روش ارزیابی عملکرد ۳۶۰ درجه به دلیل وجود حساسیت های بسیاری که دارد، بایستی در کنار سایر روش های ارزیابی و به عنوان مکمل دیگر شیوه ها استفاده شود. زیرا روش ۳۶۰ درجه در مباحث پرچالشی همچون میزان حقوق، دریافت پاداش و یا سایر مباحث مالی، بسیار بحث برانگیز است و بهتر است که در رابطه با توسعه فردی و تیمی، شناخت نیازهای مهارتی و آموزشی و امثال آن، مورد استفاده قرار بگیرد.
ما در این مقاله از اچ آر سرویس علیرغم اشاره به این موضوع که سازوکار ۳۶۰ درجه، یکی از روش های ساده، شفاف و همه جانبه در ارزیابی افراد تیم است، خواهیم گفت که چطور با بکارگیری این شیوه، فرهنگ سازمانی ارتقاء یافته و تیم ها به سمت شایسته سالاری حرکت خواهند کرد. تا انتها همراه ما باشید.
ارزیابی ۳۶۰ درجه یا بازخورد چند منبعی چیست؟
ارزیابی ۳۶۰ درجه که به آن بازخورد چند منبعی نیز گفته می‌شود، حالتی است که در آن به سنجش و ارزیابی عملکرد رفتاری و همینطور عملکرد شغلی افراد یک تیم یا سازمان، در یک بازه زمانی مشخص و از طریق دریافت بازخوردهای مستقیم سایر اعضاء انجام می‌شود.
این شیوه که امروزه در میان سایر شیوه های ارزیابی عملکرد مانند روش مقیاسی، گسترش چشمگیری در سازمان های خصوصی و دولتی داشته، موجب توسعه سازمان ها می‌شود زیرا، افراد فارغ از جایگاه شغلی شان، علیرغم اظهار نظر درمورد خودشان، سایر اعضاء سازمان همچون مدیران رده بالا، همکاران و… را نیز مورد سنجش قرار می‌دهند.
این شکل از ارزیابی، عملا این امکان را به شما میدهد که بتوانید با استفاده از نظرات سایرین (مشتریان، همکاران، مدیران و…) عملکرد رفتاری و حتی شغلی خود را بررسی کرده و به بینش بهتری نسبت به فعالیت ها و رفتار خود دست یابید.
هرچند ممکن است در این رابطه، بازخوردهای کمتری از مشتریان یا ارباب رجوع ها گرفته شود اما هدف از این سازوکار این است که افراد به جزئیات و نکات رفتاری خود آگاه شوند. نکاتی که از دید خودشان پنهان مانده و تنها از طریق فیدبک های سایرین، متوجه آن می‌شوند. بنابراین، این نوع از ارزیابی، به خوبی قادر است شما و تمام هم تیمی هایتان را به نقاط ضعف و قوت رفتاری آشنا کند و یکبار دیگر، اهداف تیم را برای تمام اعضاء روشن سازد.
ارزیابی ۳۶۰ درجه چگونه انجام می‌شود؟
اجرای روش ارزیابی ۳۶۰ درجه با استفاده از ابزاری همچون پرسشنامه و نظرسنجی انجام می‌شود. هرچند چنین شیوه ای برخلاف تصور عموم افراد، کاری ساده و آسان نیست و اگر قصد دارید در تیم یا سازمان خود چنین شیوه ای را اجرا کرده و از اثرات مثبت آن نیز بهره ببرید، بایستی نکات زیر را یه طور دقیق بکار ببرید.
- به افراد آموزش دهید که ارزیابی ۳۶۰ چیست؟ چه اهداف و مزایایی برای آن ها و تیم شان دارد.
- افراد ارزیاب نیز از میان افراد آموزش دیده و دارای مهارت در چنین کاری انتخاب شوند.
- فرآیند ارزیابی باید ساده، آسان و قابل درک برای تمام رده های شغلی باشد.
- افراد باید توجیه شوند که هدف از چنین شیوه ای چیست و تا چه حد میتواند به بهبود سیستم کمک کند.
- افراد باید مطمئن شوند که پس از گرفتن بازخوردها و اظهار نظرات، پیگیری های لازم برای برای ارتقاء سیستم و بهبود شرایط صورت می‌گیرد.
آیا سازمان شما آمادگی اجرای ارزیابی ۳۶۰ درجه را دارد؟
پیش از اجرای ارزیابی عملکرد ۳۶۰ درجه در تیم و یا سازمان خود، بایستی به سؤالانی مشابه آنچه در ادامه می‌آوریم پاسخ دهید. اگر تعداد پاسخ های مثبت به پرسش ها، بیشتر از پاسخ های منفی باشد؛ به دلیل آماده بودن بسترهای لازم در سازمان، میتوانید چنین شیوه ای را انجام دهید و از نتایج آن هم استفاده لازم را ببرید.
اما اکثریت پاسخ های منفی به پرسش های زیر، بیانگر این موضوع است که باید در تیم، شرکت و سازمان خود زمینه چنین ارزیابی هایی را فراهم کنید، ممکن است افراد نسبت به یکدیگر سوگیری های خاصی داشته باشند و انجام ارزیابی ۳۶۰ باعث ایجاد بحران درون سازمانی شود.
با دقت به پرسش های زیر پاسخ دهید:
- آیا مدیران سازمان، بویژه مدیران رده بالا از چنین روشی حمایت های لازم را می‌کنند؟
- آیا در میان تمام اعضاء تیم، از ابعاد، اهداف و نحوه ارزیابی عملکرد ۳۶۰ ، درک واحد و صحیحی وجود دارد؟
- آیا افراد چیزی از ضرورت های این شیوه میدانند؟
- آیا در فرهنگ سازمانی تان، اعتماد از جایگاهی قوی و قدرتمند برخوردار است؟
- اصلا مدیران و کارمندان، نیاز و یا تمایلی در گرفتن فیدبک از سایرین دارند؟
- پرسشنامه های طراحی شده به درستی به جنبه های مهم رفتاری اشاره کرده اند؟
- آیا تعهدی بر تغییر عملکرد افراد پس از انجام ارزیابی وجود دارد و آن ها انگیزه ای برای حرکت به سوی توسعه فردی و سازمانی خواهند داشت؟
کارشناسان حوزه منابع انسانی معتقدند این نوع از ارزیابی با ارائه یک دید نسبتا جامع به افراد میتوانند به آن ها کمک کنند تا یکبار دیگر، به این موضع بیندیشند که چطور توسط سایرین درک می‌شوند و تا چه حد نیازمند تغییر در رفتار خود هستند.
به عبارت بهتر، با استفاده از این روش میتوان شاهد افزایش سطح خودآگاهی در افراد تیم یا سازمان بود. به نحوی که افراد با دیدن نتایج، میتوانند برنامه ها و اهداف واضح تری جهت توسعه فردی و پویایی سازمان شان داشته باشند.
پرسشنامه ارزیابی ۳۶۰ درجه کارکنان
فرم ارزیابی ۳۶۰ درجه کارکنان، به گونه ای طراحی می‌شود که از تمام کارکنان بازخورد گرفته می‌شود. این فرم در صورت طراحی اصولی و استاندارد، منجر به کشف موانع پیشرفت کارمندان، تقویت کار تیمی، کاهش سلیقه های شخصی در ارزیابی ها، توسعه شغلی و ده ها ویژگی مثبت و سازنده دیگر خواهد شد.
بهتر است بدانید که بیش از ۸۵ درصد از سازمان های موفق، از پرسشنامه ارزیابی ۳۶۰ درجه کارکنان جهت توسعه سیستم مدیریتی خود بهره میبرند. پیش از تهیه پرسش نامه و پس از آن، مراحل مختلفی طی می‌شود که به این شکل میباشد:
- برنامه ریزی و هدف گذاری
- طراحی پرسشنامه
- توجیه اعضاء تیم
- اجرای پرسشنامه
- بررسی و تحلیل نتایج حاصل از نظرات
- ارائه فیدبک به افراد
- طراحی و اجرای برنامه بهبود سازمان و توسعه افراد
و اما جمع بندی
ما در این مقاله از اچ آر سرویس، توضیح دادیم که ارزیابی عملکرد ۳۶۰ درجه چیست، از چه مزایایی برخوردار است و در نهایت چگونه انجام می‌شود. علاوه بر آن، توضیح دادیم که در این فرایند از فرم های نظرسنجی یا پرسشنامه های تخصصی استفاده می‌شود و در صورتیکه این پرسشنامه متناسب با فرهنگ سازمانی و نیاز سازمان طراحی نشود؛ مانع بزرگی بر سر توسعه فردی و رشد سازمان خواهد بود.
آیا شما تا کنون با چنین شیوه ارزیابی برخورد داشته اید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.