مدیریت استراتژیک منابع انسانی یا SHRM (Strategic Human Resource Management) به فرآیند متصل کردن عملکرد منابع انسانی به اهداف استراتژیک سازمان به منظور بهبود عملکرد، گفته می‌شود. SHRM تعاریف زیادی را در بر می‌گیرد که در این مقاله از اچ آر سرویس، به تعدادی از آن‌ها می‌پردازیم. موارد زیر به تعاریف افراد سرشناس در این زمینه از SHRM اشاره دارد.
«مدیریت استراتژیک منابع انسانی به معنای تدوین و اجرای سیاست‌ها و شیوه‌های منابع انسانی است که باعث ایجاد آن دسته از شایستگی‌ها و رفتار‌های کارکنان می‌شود که شرکت برای دستیابی به اهداف استراتژیک خود نیاز دارد.» (گری دسلر)
«مدیریت استراتژیک منابع انسانی رویکردی برای تصمیم گیری در مورد اهداف و برنامه‌های سازمان در مورد رابطه اشتغال و استخدام سازمان، آموزش، توسعه، مدیریت عملکرد و راهبرد‌ها، سیاست‌ها و عملکرد‌های سازمان است.» (آرمسترانگ)
«مدیریت استراتژیک منابع انسانی به عنوان الگوی به کار رفته برنامه ریزی شده منابع انسانی و فعالیت‌هایی که برای دستیابی به اهداف خود تعریف شده است.» (رایت و مکمن)
منابع انسانی چیست؟
برای صحبت درباره مدیریت استراتژیک منابع انسانی، ابتدا باید به تعریف منابع انسانی بپردازیم. منابع انسانی هم مانند مدیریت استراتژیک منابع انسانی معانی زیادی را در بر می‌گیرد. می‌توانیم منابع انسانی را در سطح خرد و کلان تعریف کنیم؛ ولی ساده ترین آن، تعریف ویلیام آر تریسی است. ویلیام آر تریسی، منابع انسانی را “مجموعه‌ای از افراد که در شرکتی به کار مشغول‌اند و عملیات یک شرکت را در دست دارند” تعریف می‌کند.
برای اطلاع بیشتر از مفهوم منابع انسانی به شما این مقاله از سایت libraries را پیشنهاد می‌کنیم.
نقش مدیریت استراتژیک منابع انسانی در یک سازمان
منابع انسانی یک سازمان مهم‌ترین سرمایه و دارایی آن سازمان محسوب می‌شود؛ از این رو توانایی مدیریت مناسب این منابع یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های هر مدیری است که آن را در صورت نیاز به مدیر استراتژیک منابع انسانی می‌سپارد. مسئولیت این مدیر تمرکز بر روی مسائل مختلف کارکنان سازمان در درازمدت است.
شرح وظایف مدیر استراتژیک منابع انسانی
همان‌طور که گفتیم منابع انسانی در یک سازمان از درجه اهمیت بالایی برخوردار است؛ پس به همین دلیل می‌توان گفت مدیریت منابع انسانی از حساس‌ترین واحد‌های یک سازمان است و مدیر آن باید با حساسیت و دقت بالا انتخاب شود. مدیر منابع انسانی دارای وظایف زیادی است. شرح وظایف یک مدیر منابع انسانی را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد.
- استخدام و انتخاب نیرو
- برنامه‌ریزی نیروی منابع انسانی
- تحلیل مسیر شغلی
- کمک به رشد و توسعه سازمان
- آموزش کارکنان و تربیت مدیران
- طراحی سیستم بهداشت و ایمنی
- ارزیابی عملکرد منابع انسانی به صورت مداوم
- کنترل فرهنگ فضای محیط کار
- حل مشکلات و اختلافات بین خود کارکنان یا بین کارکنان و مدیر
- تعیین حقوق و مزایای کارکنان
ویژگی‌های مدیر استراتژیک منابع انسانی
کسی که به عنوان مدیر استراتژیک منابع انسانی انتخاب می‌شود باید دارای ویژگی‌های زیر باشد.
در حوزه منابع انسانی خبره باشد
طبیعتا مشخص است که مدیر و رهبر منابع انسانی باید فردی خبره در این زمینه باشد. علاوه بر خبرگی و داشتن اطلاعات کافی در این زمینه باید توانایی ایجاد انگیزه در کارکنان را نیز داشته باشد.
بتواند ابهامات را تشخیص دهد
مدیر منابع انسانی حتما با مسئله‌های پیچیده‌ای روبه‌رو خواهد شد؛ زیرا هر سازمان با توجه به عوامل مختلفی مثل تعداد کارکنانش، تغییر ناگهانی شرایط و … پتانسیل مواجه شدن با اتفاقات مختلف را خواهد داشت. پس این مدیر باید بتواند در رویارویی با این ابهامات بهترین عکس‌العمل را نشان داده و حساب شده رفتار کند.
بر عملکرد افراد مسلط باشد
فردی که به عنوان مدیر منابع انسانی انتخاب می‌شود باید توانایی بهبود بخشیدن عملکرد کارکنان و حتی مدیران را داشته باشد؛ یعنی باید رفتار کارکنان را بررسی کند و راه‌های ایجاد انگیزه برای کل سازمان را به خوبی فرا گیرد.
قدرت بالایی در برقراری ارتباط داشته باشد
رهبر منابع انسانی باید دارای قدرت تعامل بسیار بالایی با تمام کارکنان باشد. او باید قادر باشد با برقراری ارتباط نظر کارکنان را جذب کرده و با مشورت آن‌ها تصمیمات مهم را همگام با اهداف شرکت تصویب کند. در واقع باید به طور موثر فعالیت افراد را به سوی هدف سازمان سوق دهد.
به اصول اخلاق حرفه‌ای پایبند باشد
اصول اخلاق حرفه‌ای لیستی از باید‌ها و نباید‌ها است که در یک ارتباط کاری رفتار درست و نادرست را مشخص می‌کند. پس واضح است که رهبر منابع انسانی یک سازمان، موظف است این اصول را رعایت کرده و برای دیگران هم الگوی مناسبی باشد. در واقع هر گونه سرپیچی از این اصول می‌تواند کارکنان را نسبت به رفتار او بدبین کند.
مهارت مذاکره داشته باشد
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک مدیر منابع انسانی خوب مهارت مذاکره است. چون در یک سازمان همواره اختلاف میان افراد وجود خواهد داشت، این مدیر باید بتواند با یافتن راه حل‌های مناسب این اختلافات را برطرف کند. پس این فرد باید یک مذاکره‌کننده خبره باشد.
مدیریت استراتژیک منابع انسانی شامل چه مواردی می‌شود؟
استراتژی‌هایی برای خود مدیران
مدیر‌های یک سازمان نقش مهمی در موفقیت آن بازی می‌کنند. از این رو مدیریت استراتژیک این مدیرها هم توسط مدیر منابع انسانی انجام می‌شود؛ البته این اتفاق در صورت مورد اعتماد بود این مدیر توسط مدیریت اصلی امکان پذیر است.
برنامه‌ریزی استراتژیک
یکی دیگر از وظایف مهم در این زمینه طرح واحدی به نام برنامه‌ریزی استراتژیک است؛ در این واحد فرم‌های نظر‌سنجی در اختیار مشتری یا خود کارکنان پرتوان قرار گرفته و طبق پاسخ‌های داده شده، مسئولان این واحد می‌توانند برای برطرف کردن مشکلات یا برنامه‌ریزی برای حفظ کارکنان با عملکرد خوب اقدام کنند.
استراتژی‌هایی برای ترقی کارکنان
با توجه به مهم بودن نقش منابع انسانی در سازمان، یکی از مهم‌ترین کار‌هایی که توسط مدیر منابع انسانی صورت می‌گیرد برنامه‌ریزی برای نیازهای آینده کارکنان یک سازمان و تلاش برای نگه داشتن با استعدادترین کارکنان است. همچنین یکی دیگر از وظایف این مدیر تلاش برای پیشرفت و ترقی کارکنان است؛ این مدیر باید به صورت پیوسته نحوه کار کردن کارکنان را ارزیابی کرده و در صورت نیاز، آن‌ها را راهنمایی کرده یا حتی برکنار کند.
یکی دیگر از استراتژی‌هایی که در مدیریت استراتژیک منابع قابل توجه است؛ تشویق و انگیزه دادن به افرادی است که عملکرد راضی کننده‌ای در انجام مسئولیت‌هایشان دارند. این عمل در انتها به مورد قبلی که همان استراتژی برای ترقی و پیشرفت منابع است می‌انجامد. به این نکته توجه داشته باشید که تشویق کارمند خوب، هم به انگیزه بیشتر گرفتن خود کارمند، و هم به الگوگیری و پیشرفت دیگر کارمندان کمک خواهد کرد.
مراحل اجرای مدیریت استراتژیک منابع انسانی
از آنجا که مدیریت استراتژیک منابع انسانی، یکی از مهم‌ترین عوامل در توسعه، پیشرفت و حتی نگهداشت نیروهای انسانی محسوب می‌شود، پیش از اجرای آن باید فرآیندی دقیق در برنامه ریزی منابع انسانی داشته باشید. در همین راستا، در ادامه ۵ گام از مراحل اجرای مدیریت استراتژیک منابع انسانی را توضیح میدهیم. همچنان همراه ما باشید.
اهداف سازمان را بشناسید
موفقیت مدیریت استراتژیک منابع انسانی، تا حد زیادی به میزان ارتباط آن با اهداف سازمان بستگی دارد. بنابراین، باید درک صحیحی از اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت سازمان داشته و آن‌ها را به درستی نیز برای کارمندان تشریح کنید. کارمندانی که از اهداف سازمان مطلع باشند، کیفیت عملکردشان نسبت به سایر کارمندان بالاتر است.
ارزیابی مهارت‌ها و توانمندی کارمندان
تدوین یک استراتژی مؤثر در مدیریت منابع انسانی، مستلزم ارزیابی قوی و مستمر توانایی کارمندان میباشد. به عبارت دیگر، اگر در جایگاه مدیر منابع انسانی قرار دارید و اجرای مدیریت استراتژیک این حوزه در شرح وظایف شما قرار گرفته است، باید علاوه بر بررسی مهارت هر یک از کارمندان، بسترهای لازم برای آموزش آن‌ها را نیز فراهم کنید.
تحلیل ظرفیت منابع انسانی براساس اهداف سازمان
اگر در این قسمت خوب عمل کنید، علاوه بر شناسایی موانع پیشرفت سازمان، یک برنامه جامع و کاربردی برای دستیابی به فرصتهای موجود نیز خواهید داشت. برای موفقیت در این مرحله، پس از کشف توانمندیهای کارمندان باید به تحلیل آن‌ها نیز بپردازید. البته به یاد داشته باشید که این کار با هدف مجهز کردن نیروهای انسانی در جهت تأمین نیازهای سازمان انجام می‌شود.
پیش بینی نیازهای آینده منابع انسانی سازمان
برای پیش بینی نیازهای آینده منابع انسانی شرکت خود باید به سؤالات زیر پاسخ دهید:
- آیا کارمندان فعلی و عملکرد آنان، باعث رشد سازمان می‌شود؟
- آیا از تمام ظرفیت و پتانسیل نیروهای انسانی فعلی استفاده می‌شود؟
- سازمان برای پیشرفت خود در آینده به چه مشاغلی نیاز دارد؟
- کارمندان جدید نیازمند چه مهارتهایی هستند؟
تأمین ابزارهای مورد نیاز
تصور کنید یک شرکت برای ورود و خروج کارمندان و تعداد ساعاتی که آن‌ها مشغول به انجام فعالیت هستند نیاز به یک نرم افزار مدیریتی خاص دارد. بکار نبردن چنین ابزاری باعث ورود زیان های متعدد به کارمندان خواهد شد. چرا که یک نیروی انسانی به تنهایی نمیتواند حجم زیادی از رفت و آمدها، مرخصی های ساعتی، حق تعطیلات کارکنان و … را یادداشت کرده و در پایان ماه براساس آن ها میزان دستمزد پرسنل را مشخص نماید.
در واقع، برای توسعه سازمان، کارمندان نیازمند در اختیار داشتن ابزارهای مفید هستند که بایستی این مورد در تدوین استراتژی مدیریت منابع انسانی، لحاظ شود.
سخن پایانی
مدیریت استراتژیک منابع انسانی حوزه‌ای مهم و ضروری برای هر نوع سازمانی که با نیروی انسانی سر و کار دارد است؛ پس باید به دنبال یک مدیر منابع انسانی مجرب برای سازمان یا شرکت خود باشید. فقط به این نکته توجه داشته باشید که با توجه به پیچیده و مهم بودن این حوزه، این مدیر باید با دقت بالا انتخاب شود.