رویکرد چابک در منابع انسانی، مفهومی است برگرفته از افکار مهندسان نرم افزار که با هدف سرعت بخشیدن به پروژه‌های بزرگ و پیچیده‌ی نرم افزاری، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رویکرد، فرصتی ویژه جهت افزایش تولید در قرن بیست و یکم محسوب می‌شود. با این حال از آن دسته موضوعاتی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر رویکرد چابک، به عنوان یکی از مهم ترین رویکردها برای مدیریت پروژه شناخته می‌شود و از آن می‌توان در صنایع مختلف استفاده کرد. رویکرد چابک، مسئله‌ای است که بیشتر شرکت‌ها بر سر آن با یکدیگر رقابت می‌کنند. درواقع در این رویکرد، عوامل انسانی نقش مؤثری در موفقیت چابکی سازمان‌ها بر عهده دارند. در ادامه همراه اچ آر سرویس باشید تا به بررسی اهمیت رویکرد چابک بپردازیم.
چابکی سازمانی
امروزه سازمان‌ها با شرایط خاصی مثل تغییرات غیرقابل پیش بینی، انتظارات بالای مشتریان، فعالیت بیشتر رقبا در زمین‌های مشابه، سفارشات خاص و … رو به رو هستند؛ در نتیجه برای حفظ و بقای خود، شکل‌های متفاوتی را به خود می‌گیرند. یکی از اشکالی که اکثر سازمان‌ها با آن مواجه هستند، فرم سازمان‌های چابک است. چابکی سازمانی اصلی‌ترین ویژگی هر سازمانی است. می‌توان آن را با عواملی نظیر توجه به نیازهای مشتری، پذیرش تغییرات، اهمیت به مهارت‌ها و ایجاد مشارکت در کارکنان تعریف کرد.
درواقع یک سازمان چابک با انعطاف پذیری بالا و پذیرش تغییرات می‌تواند گامی اثربخش در موفقیت و پیشرفت خود بردارد. کم شدن هزینه‌های مربوط به تولید، افزایش رضایتمندی مشتریان، حذف فعالیت‌های فاقد ارزش افزوده و برقراری رقابت سالم از مهم‌ترین مزایای استراتژی چابکی محسوب می‌شوند.
رویکرد چابک در منابع انسانی
هر چه سازمانی بیشتر به سمت رویکرد چابک پیش رود، نیاز بیشتری به ایجاد تغییر در نحوه ارتباط کارکنان پیدا می‌کند. مهم‌ترین فاکتورها در این رویکرد، داشتن حس همکاری، تشویق یکدیگر برای ایجاد روش‌های نوآورانه و انعطاف‌پذیری می‌باشد. در واقع اگر بخواهید با هدف سرعت بخشیدن به کارها و بهبود عملکرد سازمان پیش بروید باید با نگرشی باز و پذیرا و همگام با شرایط گام بردارید.
همان طور که گفته شد، سازمان‌ها برای حفظ و بقای خود، پیوسته در حال تغییر هستند. این تغییرات می‌توانند در هر کدام از لایه‌های موجود در سازمان صورت پذیرند. به طورکلی منشأ اصلی تغییرات سازمان‌ها عوامل بیرونی هستند که در ادامه به چند نمونه از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
عوامل تاثیرگذار در تغییرات سازمانی
تغییرات کسب و کار: هر سازمانی دارای کسب و کار مشخصی می‌باشد؛ اما گاهی ممکن است که این کسب و کار در گذر زمان و بسته به شرایط دچار تغییر و تحول گردد. بدون شک تغییرات به وجود آمده در کسب و کار هر سازمان، سبب ایجاد تغییر در آن سازمان خواهد شد.
تغییرات فناوری: همه سازمان‌ها برای انجام وظایف خود از فناوری‌های مشخصی استفاده می‌کنند که مهم ترین آن‌ها فناوری اطلاعات و ارتباطات است. فناوری اطلاعات و ارتباطات تاکنون بیشترین نقش را در تغییرات سازمان‌ها داشته است.
کم هزینه بودن فناوری‌های جدید: با توجه به این که فناوری‌های جدید مبتنی بر روش‌های پیشرفته هستند، در مقایسه با فناوری‌های قدیمی بسیار کم هزینه تر می‌باشند؛ بنابراین سازمان‌هایی که مبتنی بر فناوری‌های قدیمی هستند، امکان رقابت با سازمان‌هایی که متد خود را تغییر داده‌اند را از دست خواهند داد.
کاربردی بودن فناوری‌های جدید: بدون شک فناوری‌های جدید، عملی‌تر و مؤثرتر از فناوری‌های قدیمی هستند؛ بنابراین توانایی بالایی در ارائه با کیفیت محصولات و خدمات دارند. میزان رضایتمندی مشتریان یک سازمان با میزان استفاده آن از فناوری‌های جدید رابطه‌ای مستقیم دارد.
افزایش سطح انتظارات مشتریان: گسترش فناوری‌های جدید، تنوع و کیفیت محصولات را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این امر سبب بالارفتن انتظارات مشتریان می‌شود. به طور مثال فراگیری اینترنت، این انتظار را در مشتریان به وجود آورده است که هر سازمانی حداقل دارای یک وب‌سایت اینترنتی باشد.
گران بودن هزینه‌های مربوط به پشتیبانی فناوری‌های قدیمی: با ایجاد فناوری‌ها و تکنولوژی‌های جدید، هزینه‌های مربوط به پشتیبانی فناوری‌های قدیمی بیشتر و استفاده از این فناوری‌ها محدودتر شده است. عدم توجه به این موضوع در دراز مدت می‌تواند زمینه‌های شکست یک سازمان را فراهم آورد.
با شناخت تغییرات ذکر شده می‌توان به اهمیت منابع انسانی چابک پی برد و میزان بهره وری یک سازمان را تا حد زیادی افزایش داد.
نقش منابع انسانی در سازمان‌های چابک
پیشرفت تکنولوژی باعث شده است که سازمان‌ها برای گذر از سنتی بودن به افراد متخصص و کارآمد در زمینه‌های مختلف نیاز داشته باشند؛ بنابراین مدیریت منابع انسانی در هر سازمان می‌تواند سبب رشد و حرفه‌ای شدن آن سازمان گردد؛ از همین رو رویکرد چابک در منابع انسانی یکی از اصلی‌ترین عواملی است که امروزه در اکثر نهادها مورد واکاوی قرار می‌گیرد.
جالب است بدانید این نیروی انسانی چابک است که میزان بهره وری یک سازمان را ارتقا می‌بخشد. درواقع یک سازمان زمانی می‌تواند صفت چابکی را از آن خود کند که دارای منابع انسانی چابک باشد. با توجه به نتایج به دست آمده از مطالعات انجام شده در حوزه چابکی نیروی انسانی، روش‌ها و الگوریتم‌های مربوط به این حوزه، در حال توسعه هستند که این امر می‌تواند محرک خوبی برای افزایش موفقیت و پیشرفت سازمان ها باشد.
آشنایی با مدیریت عملکرد چابک کارکنان
در پاراگراف های قبل، بیشتر راجع به چیستی و اهمیت رویکرد چابک در منابع انسانی، مطالبی را ارائه کرده و گفتیم که به طور کلی، منابع انسانی چابک (Agile HR) نوعی روش شناسی (متدولوژی) مدیریت امور مربوط به منابع انسانی است.
در واقع، در این شیوه بیش از آنکه بر روی مشارکت مستقل امور تأکید شود، بر همکاری میان اعضاء تیم‌ها یا کارکنان یک سازمان، تمرکز می‌شود. بکارگیری رویکرد چابک در منابع انسانی، باعث می‌شود همچون گذشته، شاهد انجام وظایف شغلی براساس دستورالعملی که صفر تا صد یک پروژه را تنها به یک کارمند واگذار می‌کند، نباشیم.
جالب است که ضرب المثل هایی همچون “یک دست صدا ندارد” و “چند فکر بهتر از یک فکر کار می‌کند” به گونه‌ای کاملا ظریف، به چنین رویکردی اشاره می‌کنند، رویکردی که یک شیوه تفکر محسوب می‌شود، نه نوعی استراتژی و یا تاکتیک.
بررسی تفاوت رویکرد مدیریتی چابک (Agile) و مدیریت سنتی
در واقع می‌توان گفت یکی از مهم ترین دلایلی که باعث می‌شود رویکرد چابک در منابع انسانی روز به روز، بیشتر مورد توجه شرکت‌ها، تیم‌ها، استارتاپ‌ها و… واقع شود، بازخوردهای مستمری است که کارکنان در محیط کاری خود دریافت می‌کنند.
این در حالی است که در مدیریت سنتی منابع انسانی، ارائه فیدبک به کارمندان، صورت نمی‌گرفت و طبق نتایج بدست آمده از مطالعات جدید، بیش از ۶۴ درصد از کارمندانی که مورد مطالعه کارشناسان قرار گرفته بودند، تمایل فراوانی به ارائه بازخورد از سوی مدیر یا سرپرست تیم خود، داشتند.
به گفته این کارکنان، نظارت بر عملکرد و ارائه فیدبک به آن‌ها در مدت زمانی همچون هر دو هفته یکبار، بسیار مطلوب و رضایت بخش است و اثرات مثبت فراوانی بر عملکرد آتی آنان خواهد داشت. در این میان، کارمندان سازمان‌هایی که از سیستم نمره دهی جهت ارزیابی پرسنل خود استفاده کرده‌اند، نمرات ارائه شده را چندان منصفانه ندانسته و تأکید کرده‌اند که تمرکز بر این نمرات، نه تنها عاملی برای تضعیف عملکرد آنان به شمار می‌رود بلکه در بلند مدت نیز تهدیدی بزرگ برای سازمان محسوب می‌شود.
بر همین اساس، طی سال‌های اخیر تغییرات مثبتی بر مبنای مدیریت عملکرد چابک (Agile) در سازمان‌ها ایجاد شده و مدیران، بیش از پیش به این موضوع پی برده اند که باید از روش‌های کم بازده مدیریت سنتی، دوری کنند.
به عبارت دیگر، در مدیریت عملکرد چابک، رتبه بندی کارکنان مورد تأکید نیست و پرسنل می‌توانند انتظارات و خواسته‌های خود را با مدیران‌شان در میان بگذارند. از سوی دیگر، این نوع مدیریت، منجر به ایجاد تغیرات مثبت در جهت تأمین نیازهای کارمندان شده و آن ها را به سمت عملکرد بهتر سوق داده است.
ویژگی‌های مدیریت عملکرد سنتی
- در این شیوه، گذشته ارزیابی می‌شود و در واقع، تأکید بر گذشته است.
- مستندات در مدیریت، ثابت و بدون تغییر هستند.
- این نوع مدیریت، رویدادی است که سالانه یکبار اتفاق می‌افتد.
- بدون توجه به کارمندان، واحد منابع انسانی در این زمینه نقش بسیار مؤثری دارد.
ویژگی‌های مدیریت عملکرد چابک
- مدیریت چابک بر خلاف مدیریت سنتی، یک فرآیند دائمی و مستمر است.
- این نوع مدیریت، گفتگو محور است.
- هدف اصلی، پیشرفت و پویایی در آینده است.
- هم مدیران و هم کارمندان دارای نقش مؤثر هستند.
ویژگی‌های منابع انسانی چابک
- علاقه و توجه به آموزش و توسعه مهارت‌های فردی
- بیان نظر و ایده‌های نو و جدید
- انعطاف پذیری بالا و توانایی انطباق با محیط
- پذیرش مسئولیت‌های جدید
- داشتن دانش کافی در گروه کاری
- آشنا بودن با علوم روز و تکنولوژی
- پاسخ گویی به نیازهای مشتریان
- افزایش مهارت‌های فردی
- سرعت در کسب مهارت‌های نرم افزاری
- پذیرش نقش‌های متعدد
- رفتار تولیدی
- توانایی مذاکره
عوامل تأثیرگذار بر چابکی نیروی انسانی
- مدیریت رابطه
- خودکنترلی
- تنوع محیط کار
- غنی سازی شغل
- آموزش‌های تخصصی
- حمایت و تشویق
- همدلی و همکاری
در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که در یک سازمان چابک، اهداف سازمان و کارکنان آن باید در یک راستا قرار داشته باشد. عدم تطابق این دو مورد سبب سردرگمی سازمان و رکود آن خواهد شد. چابکی در سازمان، موفقیت در میان رقیبان و کسب مشتریان انبوه را تضمین می‌کند. البته باید توجه داشت که چابک بودن نمی‌تواند به طور کامل در هر سازمانی وجود داشته باشد اما سازمان‌هایی موفق و پیروز هستند که به شناخت کامل و دقیقی از رویکرد چابک در منابع انسانی و اهمیت چابکی در سازمان رسیده باشند و برای عملی کردن آن تلاش نمایند.